Çocuklarda Öz-Düzenleme Becerisinin Gelişimi*

Öz-Düzenleme Nedir?

Öz-düzenleme düşünce, duygu ve davranışlarımızı belirli yollarla izleme ve yönetme becerisidir. Böyle bir beceriye sahip olmanın öğrenmeye ve yeni deneyimlere açıklık, ilişkilerimizde sevgi dengesini bulabilme ve iyi oluş gibi birtakım getirileri vardır.

Temelde kısaca stres faktörleriyle başa çıkmanın sağlıklı bir yoludur diyebiliriz. Öz-düzenleme becerisini geliştirebilmek; öz-farkındalık, duygusal zeka, duygusal uyarımların ayırt edilebilmesi, sosyal ilişkilerde aktif olma ve odağı koruyabilmeyi gerektirir.

Öz-Düzenleme ve Çocuk Gelişimi

Öz-düzenlemenin gelişimi çocukluk döneminin önemli görevlerinden biridir. Çocuklar bu beceriyi öğrenme süreçleri içinde doğal yollardan elde ederler. Öz-düzenleme becerisine sahip yetişkinlerin arasında olarak, oyunlar ve egzersizlerle, doğada zaman geçirerek, sağlıklı beslenerek ve çokça uyuyarak bu becerinin gelişimini sağlamış olurlar.

Bu becerinin gelişiminde aksamanın basit bir belirtisi ise çocuğun genel bir hal olarak gereğinden fazla uyarılmış, gergin ve yorgun olmasıdır. Stresli ve (zihinsel olarak) dağınık yetişkinler, yeterince egzersiz yapamamak, doğayla yeterince zaman geçirememek, uykuda bozukluklar, yetersiz beslenme gibi etkenler öz-düzenlemenin çocuktaki gelişimine engel olan faktörlerdir. Bu şekilde büyüyen çocukların öğrenme, ilgi, dürtü kontrolü ve sosyal ilişkilerde sorunlar yaşaması beklendiktir.

Öz-Düzenleme Kişinin ve Çocuğun Bütünündedir

Öz-düzenlemeyi sadece kendi üstümüzde kontrol sahibi olmaktan ayıran asıl özellik; bedenimizi, duygularımızı, zihinsel süreçlerimizi ve sosyal becerilerimizi kapsayan bir yapıda olmasıdır. Kısaca bu dört açıdan bizi bir bütün olarak ele alır:

1-Fiziksel: Biyoloji, mizaç.

2-Duygusal: Kişilik, travmatik izler, dürtü kontrolü.

3-Zihinsel: Odaklanma, odağın kontrolü, dikkat dağıtıcıların ve hayal kırıklıklarının yönetimi.

4-Sosyal: Kişilerarası ilişkiler, empati, değerler.

Öz-Düzenleme Enerji ve Zaman Alır

Çocuğun yorgun ve bitkin halleri, onun stres kaynaklarıyla mücadele için gücünün şimdilik tükendiği anlamına gelir. Bu nedenle çocuğunuzu geren ve rahatlatan şeyleri bilmek önemlidir. Bunları bilmek, çocuğun yaşam becerisi kazanmasında, onlarla kurduğumuz ilişkide, zorluklarla başa çıkmalarında ve iyi uyuyabilmelerinde işe yarayacaktır.

Dr. Stuart Shanker’in öz-düzenlemenin öğrenilme aşamaları hakkındaki örneklemesi bu sürecin işleyişine biraz ışık tutuyor. Temelde yaklaşık olarak şöyle bir şeyden bahsediyor:

Öz-düzenleme araba sürerken belirli bir hızda sabit kalabilmek gibidir. Eğer sürekli olarak 75 km/s hızda hareket etmek istiyorsak yol şartlarını ve rüzgarı da hesaba katmamız gerekecektir. Araç sürmek trafikteki ve hız sınırlamalarındaki anlık değişimlere uymayı gerektirir. Gaza basmayı, fren yapmayı ve vites değiştirmeyi öğrenmek pratik ve zaman gerektirir. Bu süreç çocukların öz-düzenleme becerisinin gelişimine çok benzer. Bazısı gaza çok fazla basarken diğerleri vitesler arası atlamalar yapar. Bazısı da çok yavaş hızlanır. Çocuklar kendi optimum hızlarını bulmak ve sürdürebilmek için becerilerini geliştirirken zamana ve desteğe ihtiyaç duyarlar. Bu süreç içinde stres kaynakları ve uyaranlarla baş etmeleri gerekir.

Bu açıdan da bakınca çocuklarımıza öz-düzenleme becerisi geliştirme sürecinde sadece zaman tanımamız değil, aynı zamanda desteğimizi de hissettirebilmemiz onlar için bir ihtiyaçtır diyebiliriz.

Düzenleyen: Sevgi Sezer Öztürk 

Çeviren: Alptuğ Doğan

*Kaynak: yourtherapysource.com